Eurocrisis: belangrijkste feiten en voorspellingen

door Elliott Morss

Al meer dan een jaar is er zelden een dag zonder de kop van een nieuwe eurocrisis. De basis van de situatie is vrij eenvoudig. Ik presenteer ze hieronder, samen met mijn visie op waar het allemaal toe zal leiden.

De Eurolanden

De Euro (€) wordt gebruikt als geld in 22 landen: Andorra, Oostenrijk, België, Cyprus, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Ierland, Italië, Kosovo, Luxemburg, Malta, Monaco, Montenegro, Nederland, Portugal, San Marino, Slowakije, Slovenië en Spanje en het Vaticaan. Het monetaire beleid voor alle eurolanden wordt gemaakt door de Euro Centrale Bank.

Het belangrijkste kenmerk van Euro-lidmaatschap is dat je geen centrale bank hebt om geld te drukken “wanneer je het nodig hebt”. Als je geen euro's meer hebt, kun je ze alleen proberen te lenen. Wat betekent "de euro's opraken"? Het land kan zonder euro komen te zitten als de invoer van goederen en diensten voortdurend de uitvoer overtreft. De overheid kan zonder euro komen te zitten als de uitgaven voor langere tijd hoger zijn dan de inkomsten.

Zichtrekening

De lopende rekening is een goede maatstaf voor het import-/exportsaldo van een land. De gegevens over het tekort op de lopende rekening worden in tabel 1 weergegeven voor eurolanden met ernstige financiële problemen. Deze tekorten zijn niet alleen een probleem in de omgang met de rest van de wereld. Een tekort op de lopende rekening betekent dat euro's het land verlaten, wat op zijn beurt betekent dat de binnenlandse geldhoeveelheid (euro's) afneemt. Als er minder geld in omloop is, zal de binnenlandse rente stijgen, waardoor de totale vraag afneemt. De tekorten van Portugal en Griekenland zijn zorgwekkend. Tekorten van deze omvang zijn niet houdbaar. Ze kopen gewoon meer van de rest van de wereld dan ze zich kunnen veroorloven.

Overheidstekorten

Overheidstekorten van eurolanden die met ernstige financiële problemen kampen, worden gepresenteerd in

Denk nu eens aan Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje. Alle drie deze landen hebben in feite "geen geld meer" in die zin dat hun kredietwaardigheid is gedaald en lenen erg duur is geworden. Bijgevolg zijn de eerste drie begonnen met door het IMF afgedwongen bezuinigingsprogramma's die een vermindering van het overheidstekort vereisen. En Spanje, in de hoop een dergelijk programma te vermijden, spant zich in om zelf zijn overheidstekorten te verminderen.

Tabel 3 geeft de door het IMF opgelegde tekortdoelstellingen van de eerste drie landen samen met de doelstellingen van Spanje.

Werkloosheidseffecten

Vooruitkijkend moet men zich afvragen of deze vier landen hun bezuinigingsprogramma's kunnen volhouden, gezien de toename van de werkloosheid die zal ontstaan. Het IMF heeft het meest uitgebreide onderzoek gedaan naar de effecten van stimuleringspakketten. Het concludeert dat een begrotingsconsolidatie van 1% van het BBP resulteert in een stijging van 3 procentpunt van het werkloosheidscijfer.1

Met behulp van deze schatting van het IMF genereer ik de werkloosheidseffecten die voortvloeien uit de doelstellingen van tabel 3 voor het terugdringen van het tekort. In tabel 4 schat ik, aan de hand van de werkloosheidscijfers van 2010, wat er gebeurt met de werkloosheid die uitsluitend het gevolg is van de vermindering van het overheidstekort. 

Natuurlijk is het terugdringen van het overheidstekort niet de enige factor die de werkloosheidscijfers beïnvloedt. Maar als er weinig tekenen zijn van groei van elders in deze landen, kunnen deze effecten niet worden genegeerd. En naar mijn mening zullen ze politiek niet acceptabel zijn.

Het lijkt er ook op dat het IMF de negatieve BBP- en werkloosheidseffecten van hun Griekse en Ierse bezuinigingsprogramma's heeft onderschat. Tabel 5 vergelijkt de ramingen van het IMF van de bbp-groei en de werkloosheidscijfers die in de World Economic Outlook van oktober 2010 zijn gemaakt met de werkelijke resultaten. In alle gevallen is het erger uitgevallen dan voorspeld.

Wat als Spanje een reddingsoperatie nodig heeft?

Het speciale fonds van het IMF/de eurozone is gekapitaliseerd op 440 miljard euro. De Griekse (€ 110 miljard), Ierse (€ 90 miljard) en Portugal (€ 78 miljard) reddingsprogramma's laten € 162 miljard vrij, en er is sprake van een grote aanvulling voor Griekenland. Voor een Spaans programma zou misschien nog eens 500 miljard euro nodig zijn. Genoeg gezegd.

Voorspellingen

Het is al erg genoeg in Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje. Maar ze zullen erger worden naarmate de werkloosheid stijgt en mensen steeds vaker de straat op gaan.

De Duitsers en de Europese Centrale Bank zijn het erover eens dat de Griekse schuld moet worden afgebouwd. De Duitsers willen de schuldvoorwaarden veranderen (gedeeltelijke wanbetaling?) terwijl de Centrale Bank hoopt dat de schuld kan worden doorgerold en uitgerekt wanneer deze opeisbaar is.

Er zijn andere dingen waar de Duitsers en Nederlanders niet blij mee zijn. Ze moeten zich echter zorgen maken over hun 'zwakke zussen' omdat hun burgers en instellingen investeringen in hen hebben.

Ondertussen geeft Tabel 6 de financieringsbehoeften van de 'zwakke zusters' voor de komende twee jaar weer. Wie wil hun schuld kopen? Het wordt een interessante en gevaarlijke tijd.

Gerelateerde artikelen

De ruwe politiek van de Europese aanpassing  door Michael Pettis 

Fragmentatie van de wereldmacht door Elliott Morss

Zal Europa geconfronteerd worden met wanbetalingen?  door Michael Pettis

Einde van het Shell-spel?  door Dirk Ehnts

Financiële hervorming - wat krijgen we? door Elliott Morss (at Morss wereldwijde financiën)

Waarom IJsland "Nee" stemde  door Michael Hudson

Een kort overzicht van wereldrijken door Elliott Morss

Bestrijdt de ECB het juiste kwaad op het juiste moment?  door Dirk Ehnts  

Elliott Morss heeft een brede achtergrond in internationale financiën en economie. Hij heeft een Ph.D. in politieke economie aan de Johns Hopkins University en heeft gedoceerd aan de University of Michigan, Harvard, Boston University, Brandeis en de University of Palermo in Buenos Aires. Tijdens zijn carrière werkte hij op de afdeling Fiscale Zaken van het IMF met opdrachten in meer dan 45 landen. Bovendien was Elliott een principe in een bedrijf dat de grootste aannemer werd van USAID (United States Agency for International Development) en medeoprichter (en president was) van de Asia-Pacific Group met investeringen in Cambodja, China en Myanmar. Hij is co-auteur van zeven boeken en publiceerde meer dan 50 professionele tijdschriftartikelen. Elliott schrijft op zijn blog Morss Global Finance.

Zie artikelen van Elliott Morss in Analyse Blog